دانشگاهها و مراکز آموزش‏عالى هر جامعه معرف و مبین بالاترین سطح تفکر و علم آن جامعه محسوب مى‏شود و اصول جهان‏بینى و نظام اعتقادى و ارزشى جامعه را در خود متجلى مى‏سازند و با تربیت متفکران و دانشمندان و مدیران آینده، در جهت بخشیدن به حرکتهاى گوناگون فکرى، اعتقادى، فرهنگى و سیاسى جامعه مؤثر واقع مى‏شوند. از اینجا مى‏توان گفت که دانشگاههاى مختلف جهان، علاوه بر اشتراکاتى که به اعتبار دانشگاه بودن، با یکدیگر دارند به اعتبار تعلق به جوامعى با بینشها و ارزشهاى مختلف واجد خصوصیاتى هستند که آنها را از یکدیگر متفاوت و متمایز مى‏سازد

جامعه ایرانى که در انقلاب اسلامى خود با رویکردهاى الهى و معنوى، جهان‏بینى و نظام ارزشى اسلام را مبناى شئون گوناگون خود قرار داد، خواهان آن است که دانشگاههاى متناسبى با مبانى و ارزشهاى اسلامى داشته باشد تا هم بتواند در آن دانشگاهها از مبانى و معیارهاى خود آگاهى و شناخت دقیق‏تر و ژرف‏تر حاصل کند و هم با تربیت متفکران و مدیران بر وفق آن مبانى و معیارها، به ترویج و تعمیم آنها در کل جامعه مبادرت نماید. ایفاى چنین رسالت مهمى نیازمند تلاش و کوشش سازمان یافته دانشگاهیان در پرتو نظم و انضباط و قانونمندى است. آیین نامه حاضر بر مبناى چنین تفکرى، با نظر به اصول عمومى و اختصاصى حاکم بر دانشگاهها براساس مصوبه شوراى‏عالى انقلاب فرهنگى و به منظور توسعه و تشویق فعالیتها و حمایت از حقوق سیاسى و اجتماعى دانشگاهیان در چهارچوب قوانین موضوعه کشور تدوین گردیده است.

فصل اول : کلیات و تعاریف

ماده 1. در این آیین نامه تعاریف زیر مورد نظر است:

1-1.دانشگاه: به هر یک از دانشگاهها و مؤسسات آموزش‏عالى و پژوهشى اعم از دولتى و غیردولتى اطلاق مى‏شود.

تبصره : هر مرکز یا واحد دانشگاهى وابسته به دانشگاههاى دولتى در دیگر شهرها و نیز هر واحد دانشگاه غیردولتى در این آیین نامه همانند دانشگاه محسوب مى‏شود.

2-1.دانشگاهیان : عبارت از دانشجویان و اعضاى هیئت علمى دانشگاه مى‏باشد.

3-1.تشکل اسلامى: جمعیتى مرکب از دانشگاهیان است که پس از دریافت مجوز رسمى فعالیت از مرجع ذى‏صلاح (هیئت نظارت دانشگاه - مصرّح در فصل سوم این آیین نامه) در جهت تحقق اهداف اسلامى و ارزشهاى انقلاب و نظام اسلامى مصرّح در چهارچوب قانون اساسى و این آیین نامه فعالیت مى‏نماید.

4-1.عضو: به هر یک از دانشگاهیان که نسبت به ثبت نام خود در دفتر اعضاى هر یک از تشکلهاى اسلامى اقدام نموده و پذیرفته شده است اطلاق مى‏شود. (عضویت به منزله موافقت با اساسنامه تشکل است.)

تبصره : هر فرد تنها مى‏تواند در زمان واحد در یک تشکل اسلامى عضویت داشته باشد و در غیر این صورت عضویت مؤخر قابل قبول است.

ماده 2. محدوده فعالیت:

هر نوع فعالیت سیاسى، فرهنگى و اجتماعى تشکل‏هاى اسلامى در حدود اساسنامه تشکل در داخل دانشگاه و در چارچوب ضوابط و مقررات دانشگاه و این آیین نامه و سایر قوانین موضوعه کشور مجاز است.

تبصره: فعالیتهاى تشکلهاى اسلامى در خارج از دانشگاه تابع قانون احزاب است.

1-2.برگزارى سخنرانى، تجمع، راهپیمایى، میزگرد، تریبون آزاد و نصب تابلوهاى تشکلهاى دانشجویى با ارائه مجوز از هیئت نظارت دانشگاه امکان‏پذیر است.

 تبصره1 : انتشار هر نوع نشریه‏اى به استثناى نشریات علمى دانشگاهى با مجوز شوراى فرهنگى دانشگاه صورت مى‏گیرد.

تبصره2 : راه‎اندازی هر نوع پایگاه اطلاع‎رسانی رایانه‎ای با مجوز شورای فرهنگی دانشگاه صورت می‏گیرد.

تبصره 3 : شوراى فرهنگى دانشگاه در صورت مغایرت هر نوع فعالیت فرهنگى، سیاسى و اجتماعى با مصالح دانشگاه، ضوابط شرعى و ارزش‏هاى انقلاب اسلامى، مراتب را به ریاست دانشگاه اعلام مى‏نماید و رییس دانشگاه موظف است در صورت اعلام شوراى فرهنگى و یا مشاهده موارد خلاف از آنها جلوگیرى کند.

فصل دوم. تشکل‏ها:

ماده3. تشکل‏ها با طى مراحل زیر تأسیس مى‏گردند:

1-3.حداقل 5 نفر از دانشجویان یا 3 نفر از اعضاى هیات علمى با داشتن شرایط زیر مى‏توانند به عنوان هیات مؤسس با ارائه نام مشخصى براى تشکل، تقاضاى صدور پروانه فعالیت نمایند:

الف. اعتقاد و التزام عملى به اسلام، ولایت فقیه و قانون اساسى.

ب. برخوردارى از حسن شهرت و اخلاق اسلامى و حداقل دو نیم سال تحصیلى اشتغال به تحصیل در دانشگاه مزبور براى تشکل‏هاى دانشجویى و حداقل دو سال استخدام رسمى آزمایشى براى تشکل‏هاى اعضاى هیات علمى در دانشگاه مزبور.

2-3.کسانى که به موجب ماده 7 قانون فعالیت احزاب، جمعیت‏ها و انجمن‏هاى سیاسى و صنفى از حق تأسیس جمعیت و حزب سیاسى و یا شرکت در هیات رهبرى آن محرومند نمى‏توانند به عنوان هیات مؤسس تقاضاى صدور پروانه براى ایجاد تشکل در مراکز آموزش عالى نمایند.

3-3.در صورت تأیید صلاحیت حداقل لازم اعضاى هیات مؤسس (موضوع بند 3-1)و تأیید نام تشکل، هیات نظارت دانشگاه حداکثر ظرف پانزده روز کارى موافقت اصولى با تأسیس تشکل را صادر مى‏نماید.

4-3.هیات مؤسس مکلف است حداکثر ظرف مدت سه ماه از تاریخ دریافت موافقت اصولى فهرست اسامى اعضا و اساسنامه را به هیات نظارت تسلیم نماید. در غیر این صورت درخواست تأسیس کان لم یکن تلقى مى‏شود.

تبصره: التزام به قانون اساسى، ولایت مطلقه فقیه، قوانین موضوعه کشور و آیین نامه‏هاى مصوب بایستى مصرحا در اساسنامه تشکل آمده باشد.

5-3.هیئت نظارت پس از دریافت فهرست اسامى اعضاء (در حد نصاب لازم) حداکثر ظرف دو ماه نسبت به بررسى و تصویب اساسنامه و صدور مجوز براى تشکل واجد شرایط اقدام مى‏نماید.

6-3.هیئت نظارت موظف است در صورت عدم تصویب اساسنامه، مراتب را به طور کتبى با ذکر دلایل و مستندات به متقاضیان اعلام نماید و متقاضیان مى‏توانند ظرف مدت یک ماه ضمن تأمین نظر هیئت نظارت تقاضاى تجدید نظر نمایند.

تبصره1. در صورت امتناع هیات نظارت دانشگاه از صدور پروانه و یا اعتراض هیات مؤسس تشکل به نظرات هیات نظارت درباره اساسنامه تشکل، هیات مؤسس مى‏تواند اعتراض خود را به هیات نظارت مرکزى (موضوع ماده 5این آیین نامه) ارسال نماید و هیات نظارت مرکزى موظف است ظرف حداکثر مدت دو ماه نسبت به اعتراض واصله رسیدگى و اعلام نظر نماید.

تبصره 2. هر نوع تغییر در اساسنامه منوط به تأیید هیات نظارت دانشگاه مى‏باشد.

7-3.حد نصاب تعداد اعضاى تشکل‏هاى دانشجویى با احتساب هیات مؤسس 3درصد کل دانشجویان آن دانشگاه و حداقل 50نفر مى‏باشد.

8-3.حد نصاب تعداد اعضاى تشکل‏هاى هیات علمى با احتساب هیئت مؤسس 5درصد کل اعضاى هیات علمى آن دانشگاه و حداقل 10نفر مى‏باشد.

فصل سوم - نظارت:

 ماده 4. به منظور حمایت از حقوق سیاسى و اجتماعى دانشگاهیان و انجام وظایف مقرر در این آیین نامه، هیات نظارت در هر دانشگاه با ترکیب و شرح وظایف زیر تشکیل مى‏شود:

1-4.ترکیب هیات نظارت دانشگاه:

الف. رییس دانشگاه (رییس هیات).

ب. مسوول نهاد نمایندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاه.

ج. نماینده وزارت فرهنگ و آموزش عالى یا بهداشت، درمان و آموزش پزشکى یا دانشگاه آزاد اسلامى حسب مورد.

2-4.وظایف هیات نظارت دانشگاه:

الف. بررسى اساسنامه و صلاحیت اعضاى مؤسس تشکل‏هاى اسلامى.

ب . اعلام موافقت اصولى و صدور پروانه فعالیت براى تشکل‏هاى اسلامى.

ج . صدور مجوز انجام فعالیت تشکلها (موضوع بند 2-2این آیین نامه)

د . نظارت بر حسن اجراى انتخابات تشکل‏هاى اسلامى

ه .  رسیدگى به تخلفات تشکلها براساس آیین نامه مربوط.

و . رسیدگى به شکایات واصل شده از سوى اشخاص حقیقى و حقوقى در ارتباط با فعالیتهاى تشکل‏هاى اسلامى.

ز . توقف و یا لغو پروانه فعالیت تشکل‏هاى اسلامى.

تبصره : هیئت نظارت دانشگاه می تواند پس از تایید هیئت مرکزی نظارت بخشی از وظایف خود را شامل بندهای (ج ، د ، ه ، و ) به شورایی متشکل از معاونت دانشجویی و فرهنگی دانشگاه ، معاونت دفتر نهاد نمایندگی در دانشگاه و نماینده وزارتخانه های علوم ، تحقیقات و فنآوری و بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی و دانشگاه آزاد اسلامی حسب مورد تفویض نماید .

ماده 5. به منظور انجام وظایف مقرر در این آیین نامه، هیات نظارت مرکزى در وزارتخانه‏هاى فرهنگ و آموزش عالى و بهداشت، درمان و آموزش پزشکى و دانشگاه آزاد اسلامى با ترکیب و شرح وظایف زیر تشکیل مى‏شود:

1-5.ترکیب هیات نظارت مرکزى:

الف. وزیر یا رییس دستگاه.

ب. رییس نهاد نمایندگى مقام معظم رهبرى در دانشگاهها.

ج. یکى از معاونان وزیر یا رییس دستگاه به انتخاب وى.

د. یک نفر از رؤساى دانشگاهها حسب مورد.

ه . نماینده شورایعالى انقلاب فرهنگى.

و. در مواردی که مسائل مربوط به بسیج دانشجویی در هیات نظارت مرکزی مطرح شود فرمانده نیروی مقاومت بسیج با حق رأی در آن هیات حضور خواهد داشت.

2-5.وظایف هیات نظارت مرکزى:

الف. رسیدگى نسبت به درخواستهاى تجدیدنظر در تصمیمات هیات نظارت دانشگاهها و تخلفات آنها حداکثر ظرف مدت دو ماه.

ب. تدوین و تصویب دستورالعمل‏هاى اجرایى این آیین نامه حسب مورد.

ج. تدوین و تصویب آیین نامه رسیدگى به شکایات و تخلفات تشکلهاى اسلامى.

ماده 6 . کلیه تشکلهاى اسلامى دانشگاهیان که براساس مصوبه جلسه 265 مورخ 70/08/28 شورایعالى انقلاب فرهنگى تشکیل شده‏اند قانونى‏اند و رسمیت دارند.

1-6.فعالیت‏هاى کلیه تشکلهاى اسلامى دانشگاهى از تاریخ تصویب براساس مفاد این آیین نامه خواهد بود.

2-6.تشکلهاى اسلامى مزبور موظفند حداکثر در ظرف یک سال اساسنامه‏هاى خود را با این آیین نامه تطبیق دهند.

3-6.چنانچه براساس تشخیص هیات نظارت مرکزى،هر کدام از تشکلهاى مزبور حائز شرایط نبودند با آن تشکل برخورد قانونى صورت مى‏گیرد.

ماده7. مسوولیت هماهنگى و توزیع عادلانه کمکهاى دانشگاه به تشکلها بر عهده هیات نظارت خواهد بود.

1-7.مسوولان ذیربط تنها مجازند به تشکلهایى تسهیلات ارائه داده و یا اجازه استفاده از امکانات دانشگاهها را بدهند که مجوز فعالیت را طبق این آیین نامه دریافت کرده باشند.

ماده 8 . دستورالعمل‏هاى اجرایى این آیین نامه و همچنین آیین نامه رسیدگى به شکایات و تخلفات تشکلهاى اسلامى در جلسه مشترک هیاتهاى نظارت مرکزى وزارتخانه‏هاى فرهنگ و آموزش‏عالى و بهداشت، درمان و آموزش پزشکى و دانشگاه آزاد اسلامى در محل دبیرخانه شورایعالى انقلاب فرهنگى و در شکل واحد به تصویب نهایى مى‏رسد.

آیین نامه فوق در 5 ماده و 8 تبصره در جلسه 448 مورخ 9/6/ 1378 شورایعالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید و از تاریخ تصویب ، آیین نامه های مغابر با آن ملغی شد و موارد ذیل طی جلسات آتی شورا مصوب  و به آیین نامه افزوده شد :

·         تبصره 2 الحاقی به بند 1ـ2 مصوب جلسه 511 مورخ 8/11/1381

·         تبصره الحاقی به بند 2-4  آیین‎ نامه مصوب جلسه 493 مورخ 09/11/1380

·         ماده 6 تا 8  آیین‏ نامه مصوب جلسه 449 جلسه مورخ 06/07/1378

·         بند " و" ماده 5 (ترکیب هیات نظارت مرکزی) مصوب جلسه 472 مورخ 13/10/79